Του Γιάννη Παπαγεωργίου

Στο πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ, πριν τις προεδρικές εκλογές, ο υποψήφιος του καθενός από τα δύο μεγάλα κόμματα πρέπει να λάβει την έγκριση και την υποστήριξη του κόμματός του. Η έγκριση αυτή παρέχεται στις Εθνικές Συνόδους του κάθε κόμματος (Democratic National Convention και Republican National Convention) από συνέδρους που εκλέγονται σε αυτές μέσω προκριματικών εκλογών που διεξάγονται σε επίπεδο κάθε πολιτείας.

Caucus και primaries

Τα caucuses είναι η παλαιότερη μορφή προκριματικών – ιστορικά η προεπιλογή των υποψηφίων γινόταν μέσω κομματικών συνελεύσεων. Από τις αρχές του 20^ου αιώνα. ωστόσο, διευρύνθηκε σταδιακά η χρήση των primaries σε μια προσπάθεια να περιορισθεί η επιρροή των τοπικών κομματικών στελεχών στην επιλογή των εκλεκτόρων και άρα και των υποψηφίων.

Τα primaries είναι «κανονικές εκλογέ»ς με ψηφοδέλτιο και εκλογικά τμήματα: οι ψηφοφόροι (μόνο οι εγγεγραμμένοι στο κόμμα για τις «closed primaries” ή όλοι οι ψηφοφόροι της πολιτείας στις «open primaries”) μπορούν να ψηφίσουν στα εκλογικά τους τμήματα όποτε θέλουν κατά την ημέρα των προκριματικών εκλογών.  Την ευθύνη για τη διεξαγωγή των primaries έχουν οι πολιτειακές κυβερνήσεις.

Τα caucuses αντίθετα είναι κομματικές συνελεύσεις (συνήθως σε οικήματα με μικρή χωρητικότητα που συχνά είναι σχολεία, εκκλησίες ή ακόμα και ιδιωτικές κατοικίες – για τα caucuses της Αίοβα χρησιμοποιήθηκαν περί τα 1600 τμήματα) στις οποίες τα μέλη του κόμματος καλούνται να παραστούν σε συγκεκριμένη ώρα και τόπο για να επιλέξουν τους εκπροσώπους του. Αντίθετα από τα primaries, τα  caucuses είναι πιο απαιτητικά από τους συμμετέχοντες που πρέπει να αφιερώσουν περισσότερο χρόνο σε αυτά αφού, στο πλαίσιό τους, λαμβάνουν χώρα ομιλίες εκπροσώπων των υποψηφίων και διεξάγεται διάλογος μεταξύ των μελών πριν την τελική ψηφοφορία. Στα caucuses των Δημοκρατικών, ιδιαίτερα, οι συζητήσεις ανάμεσα στους υποστηρικτές των διαφόρων υποψηφίων μπορούν να κρατήσουν ώρες. Τέλος, τα caucuses διεξάγονται με ευθύνη των κομμάτων και των στελεχών τους – δεν είναι δημόσιες δραστηριότητες.

Σήμερα οι περισσότερες και πολυπληθέστερες πολιτείες διεξάγουν προκριματικές εκλογές μέσω primaries. Caucuses διεξάγονται στην πολιτεία που ξεκινά τις προκριματικές (την Άιοβα) καθώς και στην Αλάσκα, το Κολοράντο, τη Χαβάη, το Κάνσας, το Μέιν, τη Μινεσότα, τη Νεβάδα, το Άινταχο και τη Β. Ντακότα. (εδώ ο κατάλογος των πολιτειών που εφαρμόζουν τα δύο συστήματα, ο αριθμός των εκλεκτόρων και οι ημερομηνίες των προκριματικών

Η διαδικασία των  primaries είναι άμεση: εκλέγονται οι εκπρόσωποι της πολιτείας για το συνέδριο του κόμματος. Αντίθετα σε ένα caucus η εκλογή είναι έμμεση και απαιτεί πολλά – έως και τέσσερα – στάδια:  η κάθε τοπική συνέλευση (precint) εκλέγει τους εκπροσώπους της που με τη σειρά τους συνεδριάζουν σε περιφερειακές και κατόπιν πολιτειακές συνελεύσεις για την τελική επιλογή των εκπροσώπων της πολιτείας στο συνέδριο του κόμματος.  (Ένα ενδιαφέρον βίντεο από τα caucus των Δημοκρατικών στην Άιοβα το 2008 είναι εδώ

Το εκλογικό σύστημα ποικίλλει επίσης ανά πολιτεία. Οι προκριματικές των Δημοκρατικών γίνονται κατά κανόνα με αναλογικό σύστημα – κάθε υποψήφιος λαμβάνει εν γένει έναν αριθμό εκλεκτόρων ανάλογα με το ποσοστό των ψήφων που έλαβε. Στους Ρεπουμπλικάνους το σύστημα διαφέρει: άλλες πολιτείες εφαρμόζουν αναλογική κατανομή των εκλεκτόρων, άλλες έχουν πλειοψηφικό σύστημα (winner-takes-all) και άλλες κάποια ενδιάμεσα συστήματα.

Τα caucuses, λόγω της φύσης τους, θυμίζουν την άμεση δημοκρατία της Αρχαίας Ελλάδας. Έχουν ωστόσο και τα ίδια προβλήματα:  ένας καλός ρήτορας ή μια μικρή ομάδα παθιασμένων υποστηρικτών ενός υποψηφίου μπορούν  με εμπνευσμένες ομιλίες να αλλάξουν την άποψη των παρευρισκομένων και το τελικό αποτέλεσμα.  Ομοίως, λόγω του χρόνου που απαιτούν, έχουν μικρότερη συμμετοχή ψηφοφόρων. Αντίθετα, τα primaries περιέχουν λιγότερες εκπλήξεις και σε αυτές μετέχει πολύ μεγαλύτερος αριθμός ψηφοφόρων. Ο Μπέρνι Σάντερς που έχει ένα ισχυρό δίκτυο αφοσιωμένων εθελοντών έχει κερδίσει όλα τα caucuses των Δημοκρατικών με την εξαίρεση της Αίοβα και της Νεβάδα ενώ κέρδισε primaries μόνο στο Νιου Χάμσαιρ, το Βερμόντ και στις 8 Μαρτίου το Μίτσιγκαν. Αντίθετα η Χίλαρυ Κλίντον έχει κερδίσει όλες τις άλλες μεγάλες primaries.

Οι superdelegates

Οι εκλέκτορες που επιλέγονται από τις προκριματικές εκλογές (είτε πρόκειται για primaries είτε για caucuses) είναι δεσμευμένοι (pledged) πολιτικά: πρέπει να υποστηρίξουν – τουλάχιστον στον πρώτο γύρο – τον υποψήφιο στο όνομα του οποίου εξελέγησαν. Στο συνέδριο του κόμματος ωστόσο μετέχουν και ex officio σύνεδροι που δεν εκλέγονται μέσω προκριματικών αλλά είτε είναι εκλεγμένοι αξιωματούχοι του κόμματος είτε ορίζονται από τα πολιτειακά κόμματα ως πρόσθετοι σύνεδροι. Ο αριθμός και η σημασία τους διαφέρει ανάμεσα στα δύο κόμματα: στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα μετέχουν μόνο 3 το πολύ πρόσθετοι εκπρόσωποι για κάθε πολιτεία (ο πρόεδρος του πολιτειακού κόμματος και δύο αξιωματούχοι) και είναι υποχρεωμένοι να ψηφίσουν τον υποψήφιο που επέλεξε η πλειοψηφία των συνέδρων της πολιτείας.

Αντίθετα στο Δημοκρατικό κόμμα οι ex officio σύνεδροι είναι πολύ περισσότεροι και ανέρχονται στο 20% περίπου των συνέδρων. Σε αυτούς περιλαμβάνονται όλοι οι ομοσπονδιακοί βουλευτές, γερουσιαστές, οι κυβερνήτες και στελέχη που ορίζονται ως εκλέκτορες λόγω της προσωπικότητάς τους. Είναι γνωστοί ως «superdelegates» (όρος που σταδιακά πέρασε και στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα). Αντίθετα από τους δεσμευμένους υποψήφιους, οι superdelegates του Δημοκρατικού κόμματος είναι αδέσμευτοι – μπορούν να υποστηρίξουν όποιον υποψήφιο προτιμούν και να αλλάξουν άποψη κατά τη διάρκεια των προκριματικών. Στην φετεινή εκλογική διαδικασία οι superdelegates ανέρχονται σε 712 σε ένα σύνολο 4763 εκλεκτόρων του Δημοκρατικού Κόμματος (η κατανομή των υποστηρικτών των υποψηφίων εδώ )

Το Δημοκρατικό Κόμμα

Παρότι η Χίλαρυ Κλίντον δεν συνδέεται ούτε χρησιμοποιεί ιδιαίτερα τον μηχανισμό του Δημοκρατικού κόμματος (διαθέτει δικό της προσωπικό προεκλογικό μηχανισμό της, γνωστό ως the Clinton machine) έχει σαφώς την προτίμηση του κομματικού και πολιτικού κατεστημένου του Δημοκρατικού κόμματος (ο Μπέρνι Σάντερς δεν είναι τυπικά ούτε καν μέλος του κόμματος). Αυτή τη στιγμή (9 Μαρτίου 2016) έχει την υποστήριξη 461  superdelegates ενώ ο Μπέρνι Σάντερς  μόνο 25.  Αυτό το μεγάλο προβάδισμα, σε συνδυασμό με την υπεροχή της Χίλαρυ Κλίντον στη λαϊκή ψήφο όταν υπάρχουν primaries καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη έως αδύνατη την υπέρβαση από πλευράς Σάντερς. Επιπλέον, οι επερχόμενες προκριματικές είναι κατά βάση primaries όπου μέχρι τώρα κυριαρχεί η Χ. Κλίντον. Αυτή τη στιγμή διαθέτει ήδη 1221 εκλέκτορες συνολικά απέναντι σε 571 του Σάντερς ενώ απαιτούνται 2382 εκλέκτορες για να κερδίσει το χρίσμα. Η επικράτηση του Μπέρνι Σάντερς στο Μίτσιγκαν στις 8 Μαρτίου δεν αλλάζει ριζικά τον συσχετισμό δυνάμεων αλλά ενδεχομένως σημαίνει ότι η κ. Κλίντον θα χρειασθεί περισσότερο χρόνο για να κερδίσει το χρίσμα. Μόνο ένα απροσδόκητο γεγονός (πχ η παραπομπή της για το θέμα των email κατά την περίοδο της υπουργικής της θητείας) μπορεί να ανατρέψει το προβάδισμά της αυτό.

Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα

Η Εθνική Σύνοδος των Ρεπουμπλικάνων είναι μικρότερη σε μέγεθος (μετέχουν 2472 σύνεδροι και η πλειοψηφία είναι 1237) και τα ex officio μέλη δεν παίζουν κάποιο ιδιαίτερο ρόλο. Αυτή τη στιγμή (μετά τις προκριματικές της 8^ης Μαρτίου) η κατανομή των εκλεκτόρων ευνοεί τον Ντ. Τραμπ (446) που ακολουθείται από τον Τ. Κρουζ (347) και Μ. Ρούμπιο (151). Ο Ντ. Τραμπ παρά την σχετική υπεροχή του μεταξύ των Ρεπουμπλικάνων ψηφοφόρων δεν έχει κατορθώσει να ξεπεράσει το 40% (αυτό είναι περίπου και το ποσοστό του σε εκλέκτορες). Ωστόσο από εδώ και στο εξής οι περισσότερες προκριματικές εκλογές χρησιμοποιούν το πλειοψηφικό σύστημα (εδώ βλέπετε την κατανομή και το χρονοδιάγραμμα των επερχόμενων προκριματικών του Ρεπουμπλικανικού κόμματος. Στις 15 Μαρτίου η Φλόριντα, το Οχαίο, το Ιλινόι και το Μισούρι εκλέγουν τους εκπροσώπους τους βάσει πλειοψηφικού. Αν κερδίσει τις τέσσερις αυτές πολιτείες ο Ντ. Τραμπ κερδίζει περί τους 200 εκλέκτορες. Το Απρίλιο η Πενσυλβάνια και το Μέριλαντ δίνουν άλλους 150 εκλέκτορες στον νικητή ενώ τον Ιούνιο η Καλιφόρνια μόνη της έχει 172. Οι ρεπουμπλικανοί υποψήφοι στις πολιτείες αυτές δεν ελκύονται ιδιαίτερα από τον ευαγγελικό χριστιανισμό του Τεντ Κρουζ και, προς το παρόν, δείχνουν να  προτιμούν τον Τραμπ. Αν κερδίσει αυτές τις πολιτείες ο Ντ. Τραμπ θα αγγίξει την πλειοψηφία των εκλεκτόρων. Ωστόσο η αποστροφή που προκαλεί στο κόμμα του ο Ντ. Τράμπ δεν αποκλείει είτε την συμμαχία όλων των υπόλοιπων υποψηφίων εναντίον του (κατά πάσα πιθανότητα γύρω από τον Τεντ Κρουζ) ενδεχομένως αργότερα, μετά τις επόμενες primaries της 15^ης Μαρτίου και βάσει των αποτελεσμάτων στις 4 μεγάλες πολιτείες. Σε μια τέτοια περίπτωση, το πλειοψηφικό σύστημα ενδέχεται να λειτουργήσει εις βάρος του Τραμπ που δεν φαίνεται να μπορεί να ξεπεράσει το ανώτατο όριο του 40% και θα ηττηθεί σε μονομαχία με τον οποιονδηποτε άλλο υποψήφιο εφόσον εν τέλει παραμείνουν δύο διεκδικητές στη μάχη.