Του Ηλία Κρούπα

Η αμφισβήτηση, από τον Donald Trump αλλά και από αρκετούς Ρεπουμπλικάνους, της εγκυρότητας των εκλογικών αποτελεσμάτων σε ορισμένες κρίσιμες πολιτείες των ΗΠΑ απασχόλησαν όλη την περίοδο από την ημέρα των αμερικανικών προεδρικών εκλογών μέχρι την κορύφωση της σύγκρουσης με τα θλιβερά επεισόδια της 6ης Ιανουαρίου 2021 στο Καπιτώλιο. Παρά τις επανειλημμένες αποτυχίες της καμπάνιας του Trump να αποδείξει τους ισχυρισμούς για νοθεία των εκλογών στα δικαστήρια, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των Ρεπουμπλικάνων ψηφοφόρων συνεχίζουν να πιστεύουν ότι η ήττα του υποψηφίου που υποστήριξαν ήταν αποτέλεσμα νοθείας την οποία κατέστησαν δυνατή συγκεκριμένες πολιτειακές εκλογικές νομοθεσίες.

Ο ρόλος των πολιτειών στις εκλογικές διαδικασίες στις ΗΠΑ

Στις ΗΠΑ, κάθε φορά που διεξάγονται προεδρικές εκλογές, στην ουσία πραγματοποιούνται 50 (+1, για την πρωτεύουσα Washington, DC) ξεχωριστές εκλογικές αναμετρήσεις σε κάθε πολιτεία. Κάθε μία πολιτεία ορίζει, σε σημαντικό βαθμό μόνη της, τους κανόνες σύμφωνα με τους οποίους οι πολίτες ασκούν το δικαίωμα του εκλέγειν.

Μία από τις πολιτείες που ήταν ιδιαίτερα σημαντική για την εξασφάλιση της νίκης του Joe Biden ήταν η Georgia. Η τελευταία φορά που ένας υποψήφιος του Δημοκρατικού Kόμματος κέρδισε τη Georgia πριν το 2020 ήταν ο Bill Clinton το 1992, έτσι η ήττα του Trump αποτέλεσε πηγή ιδιαίτερης ενόχλησης για τον ρεπουμπλικάνο υποψήφιο. «Έκλεψαν και νόθευσαν τα αποτελέσματα των εκλογών, αλλά παρόλα αυτά θα νικήσουμε» είχε δηλώσει από τη Georgia μετά τις εκλογές, ενώ το συγκεντρωμένο πλήθος οπαδών του φώναζε ρυθμικά «FourMoreYears!».    Ο Trump δεν έμεινε στις γενικές καταγγελίες περί νοθείας. Ανακυκλώνοντας το γνωστό του ισχυρισμό ότι είναι ο ηγέτης ενός «αντιελιτίστικου» αγώνα με σκοπό την «κάθαρση» ο Trump κατήγγειλε ότι «συνένοχοι» στους σχεδιασμούς να «κλαπούν οι εκλογές» ήταν και Ρεπουμπλικάνοι πολιτικοί, είτε λόγω «προδοσίας» του κόμματος είτε λόγω ανικανότητας. Ένας από αυτούς ήταν ο Brian Kemp, ο ρεπουμπλικάνος κυβερνήτης της Georgia, για τον οποίο ο Trump δήλωσε, σε μια συγκέντρωση στην πολιτεία, ότι «Ο κυβερνήτης σας θα μπορούσε να το σταματήσει [εννοώντας την «κλοπή» των εκλογών] πολύ εύκολα, αν ήξερε τι στο καλό κάνει». Όσο ο Kemp επέμενε ότι δεν μπορούσε ως κυβερνήτης να αλλάξει τα αποτελέσματα των εκλογών που έδειχναν νίκη του Biden και επανειλημμένα αποδείχθηκαν έγκυρα, τόσο ο Trump τον κατηγορούσε για διαπλοκή και για προδοσία του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Ο Trump έφτασε μέχρι το να ζητήσει τηλεφωνικά από τον υπεύθυνο για τις εκλογές ανώτατο αξιωματούχο της πολιτείας «να βρει 11 χιλιάδες ψήφους» (ο δικηγόρος του 45^ου Προέδρου αργότερα διευκρίνισε ότι ο πελάτης του αναφέρονταν στην επανεξέταση ψηφοδελτίων που απορρίφθηκαν, αν και κάτι τέτοιο δεν έγινε ιδιαίτερα προφανές κατά το τηλεφώνημα).

Ο αμφιλεγόμενος νόμος: «ElectionsIntegrityAct»

Ο Kemp, του οποίου η θητεία λήγει το 2022 και σίγουρα θα επιθυμούσε να επανεκλεγεί, φοβούμενος ότι δεν θα μπορέσει να κερδίσει ξανά το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων για τη θέση του κυβερνήτη λόγω των σφοδρών επιθέσεων του Trump, βρίσκεται σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση. Προσπαθώντας να «επιδιορθώσει» την εικόνα του μετά τις επιθέσεις του Trump, υποστήριξε ένα νομοσχέδιο που προτάθηκε από μέλη της Βουλής και της Γερουσίας της πολιτείας της Georgia που σκοπό έχει «να κάνει τις εκλογές πιο ασφαλείς». Το «Elections Integrity Act», όπως ονομάστηκε αυτός ο νόμος, έγινε πολιτειακός νόμος στις 25 Μαρτίου του 2021 με την υπογραφή του Kemp. Έκτοτε, δέχεται τα πυρά πολλών πολιτικών και ακτιβιστών, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι με την εφαρμογή του θα τεθούν δυσκολίες στη δυνατότητα κάποιων ψηφοφόρων να ασκούν το δικαίωμά τους.

Η νέα εκλογική νομοθεσία, μεταξύ άλλων. περιορίζει τον αριθμό των «drop boxes» (δηλαδή των σημείων στα οποία οι ψηφοφόροι μπορούν να καταθέτουν τις επιστολικές τους ψήφους πριν τις εκλογές). Ενώ ο νόμος σωστά προϋποθέτει ότι κάθε κομητεία της Georgia πρέπει να έχει τουλάχιστον ένα ασφαλές «drop box», θέτει έναν αυθαίρετο περιορισμό να υπάρχει μόνο ένα τέτοιο κουτί για κάθε 100.000 εγγεγραμμένους ψηφοφόρους. Αυτό σημαίνει ότι, για παράδειγμα, η κομητεία Fulton που περιλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα της πρωτεύουσας Atlanta, θα έχει μείωση κατά 80% των διαθέσιμων «drop box» της. Ο νόμος προβλέπει ότι τα «drop boxes» πρέπει να βρίσκονται σε ειδικές τοποθεσίες όπου θα γίνεται η ψηφοφορία πριν την ημέρα των εκλογών, οι οποίες θα είναι ανοικτές από τις 9 π.μ. έως τις 5 μ.μ. (δίνοντας τη δυνατότητα στις κομητείες να επεκτείνουν αυτό το ωράριο έως τις 7 μ.μ. αν το επιθυμούν). Παράλληλα, αλλάζει το σύστημα ταυτοποίησης της επιστολικής ψήφου, με τους ψηφοφόρους να πρέπει να πιστοποιούν την εγκυρότητα της ψήφου τους όχι με την υπογραφή τους, όπως ίσχυε πριν, αλλά με κάποιο επίσημο έγγραφο.

Το «Elections Integrity Act» προϋποθέτει επίσης μείωση της χρονικής περιόδου μέσα στην οποία ένας ψηφοφόρος μπορεί να ζητήσει να ψηφίσει επιστολικά, σε λιγότερο από το μισό σε σχέση με την προθεσμία των 180 ημερών που υπήρχε πριν. Η νέα νομοθεσία απαγορεύει επίσης την αυτόκλητη αποστολή επιστολικών ψηφοδελτίων στους ψηφοφόρους που έχουν εγγραφεί στους εκλογικούς καταλόγους. Την ίδια στιγμή, η νομοθεσία περιορίζει το δικαίωμα στο «provisional voting», μιας δυνατότητας που δίνεται στους Αμερικανούς ψηφοφόρους να καταθέσουν την ψήφο τους την ημέρα των εκλογών ακόμα και σε ένα εκλογικό τμήμα στο οποίο δεν είναι εγγεγραμμένοι, με τη ψήφο τους να βρίσκεται υπό την αίρεση του ελέγχου της νομιμότητας της για να καταμετρηθεί. Με το «Elections Integrity Act» ένας ψηφοφόρος μπορεί να καταθέσει το «provisional ballot» του μόνο μετά τις 5 το απόγευμα αφού υπογράψει μια υπεύθυνη δήλωση δηλώνοντας ότι δεν ήταν δυνατό να ψηφίσει στο σωστό εκλογικό τμήμα. Ακόμα μια πρόβλεψη του νόμου είναι η επέκταση των εξουσιών των πολιτειακών νομοθετικών σωμάτων να ελέγχουν το πως διεξάγουν τις εκλογές οι επιμέρους κομητείες. Ιδιαίτερη κριτική ασκήθηκε και στην πρόβλεψη του νόμου να περιοριστεί αυστηρά η παροχή τροφίμων ή ποτών, ακόμα και νερού, στους ψηφοφόρους στα εκλογικά κέντρα ανεξάρτητα αν όσοι παρέχουν τα τρόφιμα ή τα ποτά αυτά  έχουν ή όχι κάποια σχέση με πολιτικές καμπάνιες ή υποψηφίους

Οι πολιτικές αντιδράσεις κατά του νόμου

Οι προβλέψεις του «Elections Integrity Act» θα ήταν αμφιλεγόμενες σε οποιαδήποτε πολιτεία, αλλά στην Georgia γεννούν ακόμα μεγαλύτερη αντιπαράθεση λόγω της δημογραφικής της σύστασης.

Με πληθυσμό 10 εκατομμυρίων κατοίκων, αυτή η πολιτεία του ιστορικά πολυτάραχου Νότου έχει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά Αφροαμερικανών στις ΗΠΑ. Οι Αφροαμερικανοί ψηφοφόροι στηρίζουν στη συντριπτική τους πλειονότητα το Δημοκρατικό Κόμμα: σύμφωνα με τα exit polls στη Georgia για τις εκλογές του 2020, το 88% εξ αυτών ψήφισαν τον Biden. Για πολλούς αναλυτές, η νέα εκλογική νομοθεσία θα έχει ως αποτέλεσμα να δυσχεράνει δυσανάλογα την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος των Αφροαμερικανών, όπως και άλλων μειονοτήτων.

Η επιστολική ψήφος χρησιμοποιείται στην πολιτεία του Νότου πολύ περισσότερο από τους Αφροαμερικανούς σε σχέση με τους λευκούς ψηφοφόρους, ενώ οι Αφροαμερικανοί είναι πιο πιθανό να μην διαθέτουν κάποιο από τα έγγραφα ταυτοποίησης που απαιτεί ο νέος νόμος (δεδομένου και ότι δεν υπάρχει στις ΗΠΑ κάτι αντίστοιχο όπως οι ταυτότητες στα κράτη της Ευρώπης, που να εκδίδεται υποχρεωτικά και εύκολα για όλους τους πολίτες). Επιπλέον, οι ψηφοφόροι στις περιοχές που έχουν στην πλειοψηφία τους κατοίκους μη-Λευκής καταγωγής πρέπει να περιμένουν πολύ περισσότερο στην ουρά (ορισμένες φορές αρκετές ώρες) για να ψηφίσουν, λόγω των λιγότερων εκλογικών τμημάτων που υπάρχουν σε αυτές (κάνοντας τον περιορισμό της παροχής τροφίμων και ποτών κοντά στα εκλογικά κέντρα να επηρεάζει πολύ περισσότερο αυτούς). Παράλληλα, οι Αφροαμερικανοί είναι πιθανότερο να εργάζονται περισσότερες ώρες σε σχέση με τους υπόλοιπους ψηφοφόρους, και έτσι ο αυθαίρετος περιορισμός της δυνατότητας τους να καταθέτουν τις επιστολικές τους ψήφους μετά τις 5 (ή τις 7) το απόγευμα θα τους επηρεάσει περισσότερο. Αν ληφθεί υπόψη και το γεγονός ότι η νίκη του Biden ήταν αποτέλεσμα λίγο παραπάνω από 10 χιλιάδων ψήφων υπέρ του, οι στοχεύσεις των Ρεπουμπλικανών γίνονται πρόδηλες.

Οι απαντήσεις των υποστηρικτών του συγκεκριμένου νόμου στην κριτική που του ασκείται περιστρέφονται γύρω από την επίκληση της αναγκαιότητας διασφάλισης της ακεραιότητας των εκλογών. Σύμφωνα με συντηρητικούς αναλυτές, οι προβλέψεις του «Elections Integrity Act» δεν θα επηρεάσουν δυσανάλογα τις μειονότητες γιατί θα ισχύσουν εξίσου για όλους τους ψηφοφόρους. Οι Ρεπουμπλικάνοι ισχυρίζονται ότι η θέση των αντιπάλων τους υπέρ πιο χαλαρών ρυθμίσεων για την επιστολική ψήφο και για την ταυτοποίηση των ψηφοφόρων έχει σκοπό να δοθεί η δυνατότητα στο Δημοκρατικό Κόμμα να χρησιμοποιήσει τον κομματικό του μηχανισμό με στόχο τη μαζική νοθεία, με τους υποστηρικτές του να ψηφίζουν πολλές φορές σε διαφορετικά εκλογικά τμήματα υπέρ των Δημοκρατικών υποψηφίων, ακόμα αν δεν έχουν καν δικαίωμα ψήφου. Παράλληλα, υποστηρίζουν πως το Δημοκρατικό Κόμμα και τα κυρίαρχα ΜΜΕ διαδίδουν ανακρίβειες συνδυασμένες με βαρύγδουπες καταγγελίες περί ρατσιστικών κινήτρων πίσω από τη νέα νομοθεσία, με σκοπό να «καλοπιάσουν» τις μειονότητες και να φανούν ως οι μόνοι μαχητές κατά των φυλετικών διακρίσεων.

Ενώ ο χαρακτηρισμός από κάποιους Δημοκρατικούς της νέας εκλογικής νομοθεσίας της Georgia ως ισοδύναμης με τους «Jim Crow laws» (τους απάνθρωπους νόμους ορισμένων πολιτειών του Νότου, όπως η Georgia, που επέβαλλαν το φυλετικό διαχωρισμό στο παρελθόν) είναι σίγουρα υπερβολικός, τα επιχειρήματα των Ρεπουμπλικάνων πολιτικών και των υποστηρικτών τους δεν μπορούν να κρύψουν την πραγματική τους στόχευση: τη χρήση των πολιτειακών νομοθεσιών ως εργαλείων για να γίνει δυσκολότερη η συμμετοχή των μειονοτήτων στην εκλογική διαδικασία. Αντί το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα να λύσει την αδυναμία του να προσελκύσει Αφροαμερικανούς ψηφοφόρους και άλλες μειονότητες ακούγοντας τα ιδιαίτερα προβλήματα τους και προφέροντας τους φωνή στην πολιτική διαδικασία, προσπαθεί να συντηρήσει την εκλογική του δύναμη αλλάζοντας «τους κανόνες του παιχνιδιού», χωρίς να κατανοεί ότι το μόνο που καταφέρνει, ακόμα και αν κάποιες από τις προσπάθειες του είναι επιτυχημένες, είναι να μετατοπίζει το πρόβλημα χρονικά, καθώς οι ΗΠΑ κινούνται χωρίς γυρισμό στην κατεύθυνση να γίνουν μια «majority minority» χώρα.

Προς μια περίοδο μεγάλων αλλαγών;

Αντίστοιχα νομοσχέδια όπως στη Georgia ετοιμάζονται και από άλλες πολιτείες στις οποίες έχουν την πλειοψηφία στα νομοθετικά σώματα Ρεπουμπλικάνοι, οδηγώντας το Δημοκρατικό Κόμμα να αντιδράσει χρησιμοποιώντας την ομοσπονδιακή εξουσία για να ανατραπούν αυτές οι προσπάθειες. Άλλωστε, αυτή η δυνατότητα δίνεται από το Σύνταγμα των ΗΠΑ, το οποίο ορίζει στο Άρθρο 1, Εδάφιο 4:

«Ο χρόνος, ο τόπος και ο τρόπος διεξαγωγής εκλογών για Γερουσιαστές και Αντιπροσώπους θα καθορισθούν σε κάθε Πολιτεία από το Κοινοβούλιο της, αλλά το Κογκρέσο μπορεί, ανά πάσα στιγμή, με νόμο, να επιβάλει ή να αλλάξει αυτούς τους κανονισμούς, εκτός από τον τόπο επιλογής Γερουσιαστών».

Αυτή τη συνταγματική πρόβλεψη έδωσε τη δυνατότητα  στη Βουλή των Αντιπροσώπων να ψηφίσει στις 3 Μαρτίου του 2021 το H.R.1, ένα νομοσχέδιο που επιβάλλει στις πολιτείες, μεταξύ άλλων, να καταστήσουν ευκολότερη την εγγραφή στους εκλογικούς τους καταλόγους, να προσφέρουν ευέλικτες  δυνατότητες επιστολικής ψήφου ενώ καθιστά την ημέρα των εκλογών ομοσπονδιακή αργία (οι εκλογές στις ΗΠΑ διεξάγονται τις Τρίτες, κάτι που δυσκολεύει όσους εργάζονται να ασκήσουν το δικαίωμά τους). Ενώ σίγουρα πολλές από τις προβλέψεις του H.R.1 ανταποκρίνονται στην κοινή λογική, είναι επίσης ευκαιρία, όπως προτείνουν πολιτικοί και αναλυτές, να ενισχυθεί η ομοσπονδιακή εξουσία να κάνει ακόμα ένα βήμα αποκτώντας τον πλήρη έλεγχο της διεξαγωγής των εκλογών για όλα τα ομοσπονδιακά αξιώματα και να συστήσει μια Ομοσπονδιακή Αρχή Εκλογών (Federal Elections Agency). Τα επιχειρήματα των υποστηρικτών αυτής της θέσης είναι ότι θα κάνει την εκλογική διαδικασία ευκολότερη και περισσότερο κατανοητή λόγω του ενιαίου νομοθετικού πλαισίου που θα επιβληθεί, ότι θα σταματήσουν οι καθυστερήσεις στην καταμέτρηση σε κάποιες πολιτείες, θα ελαχιστοποιηθούν οι αντιπαραθέσεις και οι συνεχείς μεταβολές των εκλογικών νομοθεσιών, και θα εξασφαλιστεί ότι δεν υπάρχουν διακρίσεις ενάντια σε μειονότητες.

Το ενδεχόμενο να πάρει τον πλήρη έλεγχο των εκλογών το Κογκρέσο φαντάζει ως πιθανή εξέλιξη αν οι Ρεπουμπλικάνοι συνεχίζουν να «τραβάνε το σκοινί» με τις απαράδεκτες προσπάθειες τους να θέσουν εμπόδια στο δικαίωμα της ψήφου. Ωστόσο, κάτι τέτοιο ίσως να έχει περισσότερα μειονεκτήματα από τα οφέλη που μπορεί να προσφέρει. Σε πολλές χώρες, αυταρχικοί ηγέτες κατάφεραν να ελέγξουν την εκλογική νομοθεσία και να εγκαταστήσουν πιστούς ακολούθους τους σε δήθεν ανεξάρτητες επιτροπές που ελέγχουν κεντρικά τις εκλογές. Κάτι τέτοιο δεν κατέστη ποτέ δυνατό στις ΗΠΑ λόγω της δυνατότητας των πολιτειών να καθορίζουν οι ίδιες, σε σημαντικό βαθμό, το πως διεξάγουν τις εκλογές τους. Στην ουσία, υπάρχουν 50 διαφορετικοί κανόνες (όσες και οι πολιτείες) για το πως ψηφίζουν οι Αμερικανοί πολίτες, δίνοντας τη δυνατότητα πειραματισμών με διαφορετικές διευθετήσεις σε κάθε πολιτεία. Το αμερικανικό μοντέλο της διαφορετικότητας και της ποικιλίας των εκλογικών νομοθεσιών μπορεί να μοιάζει σύνθετο και χαοτικό και να δίνει τη δυνατότητα σε κάποιους πολιτειακούς αξιωματούχους να σκαρφίζονται μεθοδεύσεις με διάφορες στοχεύσεις, ωστόσο παράλληλα αποτελεί μια πολύ καλή διασφάλιση κατά του αυταρχισμού, καθώς είναι ιδιαίτερα δύσκολο – έως αδύνατο – κάποιος να αποκτήσει τον έλεγχο τόσο της ομοσπονδιακής εξουσίας όσο και των πολιτειακών νομοθετικών σωμάτων. Άλλωστε, αν τα σχέδια ορισμένων για τον ομοσπονδιακό έλεγχο των εκλογικών νομοθεσιών γίνουν πραγματικότητα, ποιος μπορεί να αποκλείσει ότι μία ρεπουμπλικανική πλειοψηφία στο μέλλον δεν θα αλλάξει τους κανόνες στην ίδια κατεύθυνση με τις αλλαγές του κυβερνήτη Kemp στη Georgia;

Σε κάθε περίπτωση, η συζήτηση γύρω από τις εκλογικές νομοθεσίες, με το βλέμμα στραμμένο στις εκλογές του 2022 και του 2024, φαίνεται ότι θα απασχολήσει αρκετά το πολιτικό προσκήνιο των ΗΠΑ το επόμενο διάστημα.

Πηγές και ενδιαφέροντα άρθρα για το θέμα:

Το πλήρες κείμενο του νέου νόμου της Georgia, από τους New York Times.

Nick Corasaniti και Reid J. Epstein (2021), What Georgia’s Voting Law Really Does, The New York Times, nytimes.com

Daniel Dale και Dianne Gallagher (2021), Fact check: What the new Georgia elections law actually does, CNN, cnn.com.

Stephen Fowler (2020), Why Do Nonwhite Georgia Voters Have To Wait In Line For Hours? Too Few Polling Places, National Public Radio, npr.org.

Charlotte Hill και Lee Drutman (2020), America Votes by 50 Sets of Rules. We Need a Federal Elections Agency, The New York Times, nytimes.com.