Του Γιώργου Μαυροδημητράκη

Στο 19ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας στις 18 Οκτωβρίου 2017, ο Γενικός Γραμματέας του κόμματος Σι Τζινπινγκ (Xi Jinping), εξήγγειλε μια στροφή στην πολιτική της χώρας τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, θέτοντας σε προτεραιότητα την ανάδειξη του «κινεζικού έθνους» και υποβαθμίζοντας ταυτόχρονα το έως τώρα κινεζικό δόγμα της αντίθεσης στον στρατιωτικό ιμπεριαλισμό και της μη επέμβασης στα εσωτερικά άλλων κρατών. Ο νέος ηγέτης της Κίνας, που ανέλαβε καθήκοντα το 2012, έχει ήδη επηρεάσει σημαντικά το Κόμμα καθώς στο συνέδριο αυτό συμπεριλήφθηκε στο καταστατικό του Κόμματος «η Σκέψη του Σι Τζινπινγκ», όπως αποκαλείται «το όραμά του για το Σοσιαλισμό με κινεζικά χαρακτηριστικά, στο πλαίσιο μιας νέας εποχής». Αντίστοιχο γεγονός έχει συμβεί μόνο με τον ιδρυτή της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, τον Μάο Τσετούνγκ το 1949, και τον διάδοχό του Ντενγκ Σιαοπίνγκ το 1997.

Καταλυτικό ρόλο σε αυτή τη προσπάθεια παίζει ο στόχος που έχει θέσει ο Σι για «εθνική ανανέωση», φράση που επανέλαβε αρκετές φορές στην ομιλία του. Στο πλαίσιο αυτής της ανανέωσης, στόχος του Σι είναι ο καταπολέμηση της διαφθοράς στη χώρα κατά της οποίας θα πετύχει μια «σαρωτική νίκη» όπως ο ίδιος δήλωσε. Από την αρχή της προεδρίας του έως σήμερα έχουν επιβληθεί ποινές σε περισσότερα από ένα εκατομμύριο στελέχη του κόμματος, «tigers and flies», δηλαδή τόσο υψηλόβαθμα όσο και χαμηλόβαθμα. Ωστόσο, ορισμένοι αναλυτές θεωρούν πως απομακρύνει τους αντιπάλους του από το κόμμα, εμπεδώνοντας έτσι την κυριαρχία του μέσα σε αυτό.

Τέλος στο εσωτερικό της χώρας ο Σι καλείται να αντιμετωπίσει την επιβράδυνση της ανάπτυξης της Κίνας, με μεταρρυθμίσεις στις κρατικές επιχειρήσεις και δημιουργία νέων επιχειρήσεων με μεικτό ιδιοκτησιακό καθεστώς, που θα μπορούν να ανταπεξέλθουν στον παγκόσμιο ανταγωνισμό.

Οι αλλαγές αυτές είναι απαραίτητες για να υλοποιηθεί το νέο δόγμα εξωτερικής οικονομικής πολιτικής. Η οικονομική ισχύς της Κίνας αυξάνεται διαρκώς, έχει τις μεγαλύτερες εξαγωγές παγκοσμίως, με ετήσια ανάπτυξη πάνω από 6%, η αναπτυξιακή της τράπεζα, η  China Development Bank έχει χορηγήσει δάνεια ύψους 141 δις δολαρίων σε 90 χώρες, ενώ συνολικά η χώρα έχει εξωτερικές επενδύσεις ύψους 1,3 τρις δολαρίων παγκοσμίως. Επίσης, αποτελεί τον μεγαλύτερο δανειστή των Η.Π.Α, καθώς κατέχει ομόλογα αμερικανικού δημοσίου ύψους 1,2 τρις δολαρίων. Το γεγονός αυτό γεννά έντονες ανησυχίες στην αμερικανική πλευρά, καθώς ενδεχόμενη μείωση των ρυθμών αγοράς αμερικανικών ομολόγων από την Κίνα θα είχε άμεσο αντίκτυπο στις επιχειρήσεις των Η.Π.Α που θα αναγκάζονταν να δανείζονται ακριβότερα. Ταυτόχρονα, το νέο αναπτυξιακό της σχέδιο, ο Νέος Δρόμος του Μεταξιού (One Belt One Road Project), κόστους 900 δις δολαρίων θα είναι το μεγαλύτερο επενδυτικό σχέδιο στην ανθρώπινη ιστορία, καθώς θα ενώνει την Ασία με την Ευρώπη χερσαία και δια θαλάσσης, ενώ έχουν ήδη εγκριθεί τα πρώτα 40 δις του έργου από το New Silk Road Fund. Παρά τα τεράστια οικονομικά οφέλη, το έργο προφανώς αποτελεί και ένα μοχλό εξάπλωσης της κινεζικής επιρροής.

Στο διπλωματικό επίπεδο η Κίνα που συνήθιζε να προωθεί τα συμφέροντά της παγκοσμίως μέσω εμπορικών και πολιτικών συμφωνιών, φαίνεται μέσα από τη διακήρυξη του Συνεδρίου του Κόμματος, πως είναι πρόθυμη να παραμερίσει την πολιτική ουδετερότητας και μη επέμβασης και να αναλάβει πρωτοβουλίες διεθνώς. Δεν είναι τυχαίο πως την στιγμή που οι Η.Π.Α εμφανίζουν μια νέα εσωστρέφεια και απομακρύνονται από τον παραδοσιακό διεθνή τους ρόλο, η Κίνα δηλώνει έτοιμη να καλύψει το στρατηγικό κενό με δικές της πρωτοβουλίες. Άλλωστε δεν είναι λίγες οι εδαφικές διαφορές με τους γείτονές της όπως είναι ενδεικτικά τα νησιά Spartly, που διεκδικούν από κοινού με την Κίνα, η Μαλαισία, οι Φιλιππίνες, η Ταιβάν, το Βιετνάμ, τα νησιά Paracel με διεκδικητές την Ταιβάν, το Βιετνάμ και την Κίνα καθώς και τα Ιαπωνικά νησιά Senkaku που διεκδικούν η Κίνα και η Ταιβάν. Σημαντικές είναι και οι τριβές στο εμπορικό πεδίο, καθώς μετά την επιβολή δασμών από τις Η.Π.Α σε κινεζικά προϊόντα η Κίνα αντέδρασε αναγγέλλοντας πιθανή επιβολή δασμών σε αμερικανικά εισαγόμενα προϊόντα – από γεωργικά προϊόντα, κυρίως σόγια, έως τα αεροπλάνα Boeing. Αλλά και στην ευρωπαϊκή ήπειρο ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Κίνας, η Γερμανία, σταδιακά αποστασιοποιείται τόσο λόγω της πίεσης των υπόλοιπων κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για επιβολή δασμών στα Κινεζικά προϊόντα που ουσιαστικά διαλύουν την ευρωπαϊκή παραγωγή, αλλά και λόγω της στροφής της κινεζικής οικονομίας σε παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας τα οποία παράγει και η Γερμανία.

Τέλος είναι εμφανής και η προσπάθεια της κινεζικής ηγεσίας για προσέγγιση της κινεζικής διασποράς στο εξωτερικό αλλά και η πολιτική προώθησης του κινεζικού πολιτισμού με την ίδρυση κινεζικών ιδρυμάτων. Η κινεζική διασπορά αριθμεί 50 εκατομμύρια άτομα, κυρίως στην  νοτιανατολική Ασία, αλλά και στην Αυστραλία, την Νότια Αφρική και το Πακιστάν. Στόχος της κυβέρνησης είναι τόσο η προσέγγιση των πληθυσμών αυτών αλλά και η πολιτική τους κινητοποίηση για την προώθηση των κινεζικών συμφερόντων στις χώρες όπου κατοικούν. Την ίδια στιγμή, για την προώθηση του κινεζικού πολιτισμού η Κίνα έχει ιδρύσει και χρηματοδοτεί Ινστιτούτα Κομφούκιου (Confucius Institutes), και πολιτισμικά κέντρα σε πάνω από 500 πανεπιστήμια παγκοσμίως.

Οι εξελίξεις αυτές δείχνουν ότι η Κίνα αρχίζει και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες εκτός συνόρων, κάτι που μέχρι σήμερα ήταν αντίθετο στην πολιτική της. Η σταδιακή εξασθένιση της παγκόσμιας παρουσίας των Η.Π.Α που, όπως φαίνεται, αρχίζουν να περιορίζονται σε στρατηγικά σημαντικά για τις ίδιες σημεία του πλανήτη, αναπόφευκτα αφήνει ένα κενό που θα καλύψει η δεύτερη ισχυρότερη χώρα του κόσμου. Η «νέα Κίνα» του Σι θα είναι πιο εξωστρεφής αλλά, ταυτόχρονα, θα πρέπει να λαμβάνει πλέον υπόψη τις παγκόσμιες ισορροπίες. Βέβαια, η χώρα έχει πολλά να χάσει από ένα εμπορικό πόλεμο, πόσο μάλλον από έναν στρατιωτικό. Οι εξαγωγές της σε Η.Π.Α, Ευρώπη, Ασία και Αφρική είναι πολύ περισσότερες από τις εισαγωγές της, γεγονός που την καθιστά αναγκαστικά υποστηρικτή της πολιτικής σταθερότητας. Επίσης η σταθερότητα του εθνικού της νομίσματος το οποίο έχει υποτιμηθεί ώστε να επιδοτεί τις κινεζικές εξαγωγές, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την σταθερή αύξηση των εξαγωγών αυτών. Επιπλέον, οι τεράστιες επενδύσεις της σε άλλες χώρες σε μια κατάσταση διεθνών εντάσεων μπορεί να αμφισβητηθούν.

Το 2021 το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας θα γιορτάσει τα 100 χρόνια από την ίδρυσή του. Ο Σι που θα βρίσκεται επικεφαλής έως τότε, θα πρέπει να είναι σε θέση να αποδείξει ότι επί προεδρίας του οι δηλώσεις για «εθνική ανανέωση» και η «σκέψη του Σι» έγιναν πραγματικότητα. Η Κίνα είναι βέβαιο πως θα αποτελέσει κεντρικό πόλο παγκόσμιας ισχύος τα επόμενα χρόνια μέσω της οικονομικής της επιρροής και ίσως και μέσω της στρατιωτικής της ισχύος. Ήδη σε πολλά μέρη του κόσμου, η οικονομική και πολιτική της επιρροή ξεπερνάει αυτήν των Η.Π.Α. Ταυτόχρονα λόγω της Βόρειας Κορέας έχει αναβαθμιστεί ο ρόλος της ως εξισορροπητικού παράγοντα στην περιοχή. Μένει να φανεί αν πραγματικά ο Σι θα επιδιώξει να μεταβάλει αυτή την ισχύ και σε στρατιωτική, αλλάζοντας έτσι σελίδα στην πολιτική της χώρας.

Για περαιτέρω μελέτη

Jethro Mullen, China accuses Trump of ‘sabotaging’ world trade, CNN, ανακτήθηκε13/2/2018,    http://money.cnn.com/2017/08/24/news/economy/china-us-trump-trade-probe-sabotage/index.html?iid=EL

Daniel Shane, China is America’s biggest foreign creditor. Could it turn off the tap?, CNN, 13/2/2018, http://money.cnn.com/2018/01/11/investing/china-us-treasury-purchases/index.html

Salvatore Babones, The Meaning of Xi Jinping Thought, Foreign Affairs, 13/2/2018, https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2017-11-02/meaning-xi-jinping-thought

CNN Greece, Κίνα: Το «όραμα του Σι Ζιπίνγκ» ενέκρινε ομόφωνα το Κομμουνιστικό Κόμμα, 13/2/2018, http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/102908/kina-to-orama-toy-si-zipingk-enekrine-omofona-to-kommoynistiko-komma

CNN Greece, Με το «όραμα» του Σι Τζινπίνγκ για την Κίνα άνοιξε το 19ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος, 13/2/2018, http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/102127/me-to-orama-toy-si-tzinpingk-gia-tin-kina-anoixe-to-19o-synedrio-toy-kommoynistikoy-kommatos

CIA Factbook, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ch.html