Του Χρίστου Τζάγκα

Στις εκλογές που διεξήχθησαν φέτος το Μάιο για την ανάδειξη νέου προέδρου στις Φιλιππίνες νικητής αναδείχθηκε, με ποσοστό 39% και με μεγάλη διαφορά έναντι του δεύτερου Μάνουελ Ρόξας, ο Ροντρίγκο Ντουτέρτε. Ο νέος πρόεδρος της χώρας δεν ήταν νέος στην πολιτική, καθώς ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως δήμαρχος της πόλης Νταχάο το 1988, θέση που διατήρησε για 22 συναπτά χρόνια, ενώ παράλληλα διετέλεσε για 3 χρόνια (1998-2001) και βουλευτής της ίδιας περιφέρειας.

Σε ό,τι αφορά την υπόσχεσή του για την εξάλειψη του εμπορίου ναρκωτικών, ο Ντουτέρτε υπήρξε δραστήριος και ως δήμαρχος: κατά την θητεία του, το Νταχάο είχε τα χαμηλότερα ποσοστά περιστατικών διακίνησης ναρκωτικών σε όλη την χώρα. Ωστόσο, οι μέθοδοι που ακολουθεί έχουν επικριθεί έντονα και στο παρελθόν αλλά και τώρα. Ως πρόεδρος έχει επανειλημμένα διακηρύξει ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν αποτελούν για τον ίδιο εμπόδιο στην πραγματοποίηση επιχειρήσεων κατά των εμπόρων ναρκωτικών και αυτό έχει φανεί στην πράξη. Σε μια χώρα όπου 3 εκατομμύρια άτομα συνολικά εμπλέκονται με ναρκωτικά, είτε ως έμποροι είτε ως χρήστες, έχουν πραγματοποιηθεί κατά το φετινό Οκτώβριο περίπου 700 επιχειρήσεις της αστυνομίας και έχουν σημειωθεί 3.500 θάνατοι εμπόρων αλλά και ατόμων που οι αρχές υποψιάζονταν ότι συμμετείχαν στο εμπόριο ναρκωτικών. Όλες οι επιχειρήσεις ακολουθούν ένα βασικό μοντέλο: οποιοσδήποτε θεωρείται από τις αρχές έμπορος ναρκωτικών σκοτώνεται χωρίς σύλληψη ή δίκη.

Τα χιλιάδες σχετικά περιστατικά κατάχρησης εξουσίας από την αστυνομία, οι εξωδικαστικές δολοφονίες και η χρήση της αυτοδικίας και από ομάδες πολιτών που παίρνουν το νόμο στα χέρια τους και ακολουθούν παρόμοιες μεθόδους χωρίς να λογοδοτούν πουθενά, οδήγησαν σε διεθνείς αντιδράσεις. Το Human Rights Watch, με επιστολή στον πρόεδρο Ντουτέρτε ζήτησε την παύση των βιαιοπραγιών από τα όργανα της τάξης και σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών: οι Ειδικοί Εισηγητές του σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπενθύμισαν ότι η χώρα δεν τηρεί τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει βάσει σειράς συνθηκών που έχει υπογράψει για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου. ΗΠΑ και Ευρώπη έχουν επίσης εκφράσει τις ανησυχίες τους για τη συμπεριφορά των αρχών. Ωστόσο, ο πρόεδρος της χώρας δεν έδειξε να λαμβάνει σοβαρά υπόψη αυτές τις εκκλήσεις – μάλλον το αντίθετο: ο Ντουτέρτε, εν όψει επίσκεψης του προέδρου Ομπάμα στις Φιλιππίνες κατά την οποία, μεταξύ άλλων, ο τελευταίος φαίνεται ότι θα πίεζε το νέο πρόεδρο να αλλάξει πολιτική στο ζήτημα αυτό, χρησιμοποίησε υβριστικές εκφράσεις  κατά του Ομπάμα δημιουργώντας νέα ένταση στις διμερείς σχέσεις, καθώς μέχρι τότε ο Ντουτέρτε δεν είχε ποτέ εκφράσει προσωπικές απόψεις για τον Αμερικανό πρόεδρο.

Βέβαια, ο ίδιος ο Ντουτέρτε είχε καταστήσει εμφανή τα αντιαμερικανικά του αισθήματα ήδη από την προεκλογική περίοδο όταν διαμήνυε ότι, εάν εκλεγόταν, θα ζητούσε από τα αμερικανικά στρατεύματα που εκπαιδεύουν τον στρατό των Φιλιππινών στις δράσεις του στη Νότια Σινική Θάλασσα να εγκαταλείψουν τη χώρα, ώστε οι Φιλιππίνες να καταστούν ουσιαστικά ανεξάρτητες. Σε μια χώρα που αποτελεί παραδοσιακά έναν από τους πιο έμπιστους συμμάχους των ΗΠΑ στη νοτιοανατολική Ασία και όπου οι τελευταίες παραμένουν αρκετά δημοφιλείς, ακόμα και η κυβέρνηση έχει αιφνιδιαστεί από τη ριζική αλλαγή στην εξωτερική πολιτική της χώρας. Για αυτόν το λόγο και το Υπουργείο Εξωτερικών μετά το διπλωματικό επεισόδιο με τον πρόεδρο Ομπάμα επιχείρησε να ρίξει τους τόνους χαρακτηρίζοντας το σχόλιο του Ροντρίγκο Ντουτέρτε ως ατυχές περιστατικό και δηλώνοντας ότι οι ΗΠΑ αποτελούν σταθερό φίλο και σύμμαχο της χώρας.

Ο νέος πρόεδρος, ωστόσο, δεν περιορίστηκε μόνο σε εκφράσεις δυσφορίας προς τις ΗΠΑ, αλλά προχώρησε και σε πράξεις, όπως την επίσκεψή του στα τέλη Οκτωβρίου στην Κίνα με συνοδεία 200 επιχειρηματιών. Εκεί, σε οικονομικό φόρουμ παρουσία του προέδρου της Κίνας Σι Τζινπίνγκ, ο Ντουτέρτε δήλωσε ότι η Αμερική «έχασε»: παρότι οι σχέσεις με την Ουάσιγκτον θα διατηρηθούν καλές, η προτεραιότητα της χώρας θα είναι η αναθέρμανση των οικονομικών σχέσεων με την Κίνα και ο αναπροσανατολισμός της αμυντικής και οικονομικής συνεργασίας τους. Η τελευταία κίνηση του Ντουτέρτε ενίσχυσε την αμηχανία μεταξύ Φιλιππινών και ΗΠΑ και προκάλεσε για άλλη μια φορά έκπληξη, διότι μέσα σε διάστημα λίγων μηνών η χώρα αλλάζει ριζικά τις προτεραιότητες της εξωτερικής της πολιτικής, μετά τον Ιούλιο του 2016, όταν οι Φιλιππίνες δικαιώθηκαν από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης στην προσφυγή τους κατά της Κίνας για τον έλεγχο ορισμένων νησιών στη Νότια Σινική Θάλασσα, προσφυγή που είχε ξεκινήσει ο προκάτοχός του Ντουτέρτε, Μπενίνιο Ακίνο, το 2013.

Φαίνεται πως ο νέος πρόεδρος επιθυμεί να λήξει αυτή η ένταση τονίζοντας ότι η υπόθεση των νησιών μπορεί να διευθετηθεί και στο μέλλον, καθώς τώρα προτεραιότητα της κυβέρνησης αποτελούν οι νέες επενδύσεις της Κίνας στη χώρα ως αντιστάθμισμα για την εξομάλυνση των σχέσεων – μεταξύ άλλων η κατασκευή σιδηροδρόμων, αυτοκινητοδρόμων και λιμανιών. Παράλληλα, οι Κινέζοι τουρίστες ενθαρρύνονται να επισκέπτονται περισσότερο τις Φιλιππίνες.

Επιπλέον, ο Ροντρίκο Ντουτέρτε προεκλογικά είχε δεσμευθεί ότι θα πατάξει τη μεγάλη διαφθορά στον κρατικό μηχανισμό. Πράγματι, η χώρα εδώ και 30 χρόνια υποφέρει από συχνά περιστατικά διαφθοράς σε υπηρεσίες όπως τα τελωνεία, στην είσπραξη των κρατικών δαπανών, ενώ ακόμα και παλαιότεροι πρόεδροι, με πρώτο το δικτάτορα Μάρκος, κατηγορήθηκαν για υπεξαίρεση. Βέβαια, ακριβώς επειδή το φαινόμενο της διαφθοράς αποτελεί μεγάλο «πονοκέφαλο» για την εκάστοτε ηγεσία της χώρας, η καταπολέμησή της θα αποδειχθεί μεγάλη πρόκληση για το νέο πρόεδρο.

Γενικά, ο Ντουτέρτε κατάφερε με τα πρώτα δείγματα πολιτικής να προκαλέσει αμηχανία σε πολλούς παράγοντες εξωτερικούς και εσωτερικούς. Θέλει να απαγκιστρωθεί από την Αμερική και να προσεγγίσει την Κίνα, αλλά παράλληλα δε θέλει να κόψει τελείως τους δεσμούς της χώρας με τις ΗΠΑ. Έχει αφήσει στην άκρη ένα εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα εξωτερικής πολιτικής που είναι η κυριαρχία στα αμφισβητούμενα νησιά της Νότιας Σινικής Θάλασσας, παρά τη δικαίωση των Φιλιππινών από το Διεθνές Δικαστήριο. Το πολιτικό κεφάλαιο που είχε επενδυθεί σε αυτό το ζήτημα φαντάζει πλέον μάταιο, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Επιπροσθέτως, αμφισβητείται έντονα η πολιτική που ακολουθεί ο ίδιος στην καταπολέμηση του εμπορίου των ναρκωτικών και ειδικά οι μέθοδοι που χρησιμοποιεί. Αυτή η πολιτική έχει αντίκτυπο και στον οικονομικό τομέα, καθώς πολλοί επενδυτές διστάζουν να επενδύσουν στις Φιλιππίνες, φοβούμενοι ότι ο Ντουτέρτε δε θα υπολογίζει το νόμο και σε άλλους τομείς.

Βέβαια, ο πόλεμος κατά των ναρκωτικών δεν προκαλεί προβλήματα μόνο στην οικονομία, αλλά και στην κοινωνία: οι πολίτες, βλέποντας τους αστυνομικούς να σκοτώνουν χωρίς συνέπειες ακόμα και άτομα που απλώς θεωρούν ύποπτα εμπορίας ναρκωτικών, φοβούνται για τη ζωή τους. Πέραν τούτων, ο Ντουτέρτε παρέλαβε μια χώρα σε ανάπτυξη (7% το προηγούμενο έτος και 6.5% φέτος): η γενικευμένη κοινωνική ανησυχία ενέχει κινδύνους για την συνέχιση της ανάπτυξης σε τόσο έντονο ρυθμό, εφόσον ο Ντουτέρτε συνεχίζει στο ίδιο μοτίβο. Ο νέος πρόεδρος μπορεί να πιστεύει ότι με ριζική αλλαγή πολιτικής η χώρα του θα καταστεί πιο ανεξάρτητη, δίκαιη και ισχυρή. Στο τέλος όμως ενδέχεται να δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από αυτά που επιθυμεί να λύσει, καθώς κάνει περισσότερους εχθρούς από ό,τι συμμάχους σε όλα τα επίπεδα. Πρόκειται για μια στρατηγική που μόνο σε θετικά αποτελέσματα δεν οδηγεί.