Του Κυριάκου Ρώσσιου

Η είδηση της διάλυσης της Βουλής της αυτόνομης περιφέρειας της Μαδρίτης, μετά την απόφαση της προέδρου της περιφέρειας  Ιζαμπέλ Ντίαθ Αγιούσο έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία στην ισπανική πολιτική. Η Ντίαθ Αγιούσο δήλωσε ότι αναγκάστηκε να προχωρήσει στην προκήρυξη νέων εκλογών για το καλό της Μαδρίτης, θέτοντας το μεγάλο δίλλημα μεταξύ σοσιαλισμού και ελευθερίας.

 Η Ιζαμπέλ Ντίαθ Αγιούσο είναι μία από τις νεοτέρες πολιτικούς της ισπανικής αρένας. Κατάφερε να εκλεγεί πρόεδρος της περιφέρειας τον Αύγουστο του 2019 με το αντιπολιτευτικό, Λαϊκό Κόμμα (PP). Πρόκειται για μια συντηρητική πολιτικό με ακραίες θέσεις που πολλές φορές ήρθε αντιμέτωπη με τον πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ και τις κυβερνητικές πολιτικές όσον αφορά την πανδημία του covid-19.

Ο Σάντσεθ, αφού κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, εξουσιοδότησε τις αυτόνομες περιφέρειες να αποφασίσουν οι ίδιες τα μέτρα που θα υιοθετούν για την καταπολέμηση της πανδημίας. Η ρύθμιση αυτή επέτρεψε στην πρόεδρο της Μαδρίτης να προχωρήσει σε ακραία -για την περίοδο- μέτρα. Αφού χώρισε τη Μαδρίτη σε τρεις υγειονομικές περιοχές, βάσει ταξικών και οικονομικών κριτηρίων, άφησε ελεύθερες όλες τις οικονομικές δραστηριότητες. Η Μαδρίτη ήταν ανοικτή στο σύνολό της μόνο για τους τουρίστες. Οι πολίτες μπορούσαν να μετακινηθούν από μια περιοχή σε άλλη αυστηρά μόνο για λόγους εργασίας.

Η Αγιούσο ωστόσο δεν παραιτήθηκε λόγω της αντιπαράθεσης που είχε με την κυβέρνηση -ενίοτε και με τον ίδιο τον Σάντσεθ. Οι λόγοι ήταν πολιτικοί: η Ισπανία παράλληλα με την πανδημία, βιώνει και πολιτικές ανακατατάξεις τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και, ιδίως, στις αυτοδιοίκητες δομές.

Το θέμα  ξεκίνησε από το δήμο της Μούρθια. Το Λαϊκό Κόμμα, συγκυβερνώντας με τους κεντροδεξιούς Πολίτες (Ciudadanos), ανατράπηκε μετά την κατάθεση προτάσεως μομφής από τους δεύτερους, σε συνεννόηση με τους Σοσιαλιστές. Αντίστοιχες εξελίξεις συνέβησαν και στην περιφέρεια Καστίλη-Λεόν κατά της δεξιάς περιφερειακής κυβέρνησης, χωρίς ωστόσο να οδηγήσουν σε ανατροπή της κυβέρνησης του Λαϊκού Κόμματος.

Στην περίπτωση της Μαδρίτης, η διαδικασία εξελίχθηκε σε νομικό θρίλερ. Η Αγιούσο είχε προβλέψει ότι μια πρόταση μομφής βρισκόταν προ των πυλών. Έτσι, ανακοίνωσε την απόφαση προκήρυξης εκλογών στις 12 το μεσημέρι, ενώ η πρόταση μομφής των Σοσιαλιστών κατατέθηκε λίγο πριν τη 1. Το νομικό ζήτημα έγκειται στο ότι η Αγιούσο δεν μπορούσε -κατά το σύνταγμα – να διαλύσει τη Συνέλευση, ενόσω εκκρεμούσε πρόταση δυσπιστίας. Η Αγιούσο και το Λαϊκό Κόμμα υποστήριξαν ότι, εφόσον δεν είχαν κατατεθεί επίσημα οι προτάσεις μομφής από την αντιπολίτευση, δεν υπήρχε οποιοδήποτε νομικό ζήτημα.

Οι πρόωρες εκλογές για την περιφέρεια της Μαδρίτης προκηρύ    χθηκαν για την 4η  Μαΐου 2021. Το Λαϊκό Κόμμα ελέγχει την περιφέρεια από το 1995 και η ανάγκη εκλογής μιας αριστερής κυβέρνησης στην ισπανική πρωτεύουσα εκφράστηκε -ενιαία- από όλο τον προοδευτικό ισπανικό χώρο. Τον Μάρτιο μάλιστα, ο επικεφαλής των Podemos και αντιπρόεδρος της ισπανικής κυβέρνησης, Πάμπλο Ιγκλέσιας, αποφάσισε να αποχωρήσει από την κυβέρνηση και να θέσει υποψηφιότητα ως επικεφαλής της λίστας του κόμματός του στις εκλογές της Μαδρίτης. Ο ίδιος δήλωσε ότι «η Μαδρίτη χρειάζεται μια αριστερή κυβέρνηση και πιστεύω ότι θα καταφέρω να νικήσω και να ηγηθώ σε αυτή». Στη θέση του τον διαδέχτηκε η υπουργός Εργασίας Γιολάντα Ντίαθ. Οι Podemos συγκυβερνούν με τους Σοσιαλιστές σε εθνικό επίπεδο από το 2019.

Ο Ιγκλέσιας με στόχο να ενισχύσει μια ενιαία σοβαρή αριστερή υποψηφιότητα,  κάλεσε την Μόνικα Γκαρθία, επικεφαλής του κεντροαριστερού κόμματος Más Madrid, σε σύμπραξη, στοχεύοντας στο να κερδίσουν περίπου 27 σε σύνολο 136 εδρών. Η Γκαρθία ωστόσο αρνήθηκε λέγοντας ότι «η Μαδρίτη δεν έχει ανάγκη από περισσότερη τεστοστερόνη».

Οι προτάσεις μομφής κατά του Λαϊκού Κόμματος δεν αποτελούν πρόσφατο φαινόμενο. Το 2018, ο Σάντσεθ κατάφερε να ανατρέψει τον τότε πρωθυπουργό και πρόεδρο του Λαϊκού Κόμματος, Μαριάνο Ραχόι με τον ίδιο τρόπο. Μετά τη Μούρθια, την Καστίλη-Λεόν και την Μαδρίτη, οι φήμες φούντωσαν και για την Ανδαλουσία, τη μεγαλύτερη αυτόνομη περιφερειακή δομή της χώρας. Ο πρόεδρος της περιφέρειας Χουάν Μαρίν υποστήριξε ότι η πολιτική σταθερότητα δεν αμφισβητείται. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Λαϊκό Κόμμα, στην εν λόγω περιφέρεια, κυβερνά σε συνασπισμό με τους Ciudadanos, έχοντας την εξωτερική υποστήριξη του ακροδεξιού Vox.

Οι εκλογές της Μαδρίτης ήρθαν για να ταράξουν το πολιτικό σκηνικό. Μετά την διεξαγωγή των περιφερειακών εκλογών στην Καταλονία τον Φεβρουάριο, το εκλογικό πρόγραμμα ήταν ολοκληρωμένο μέχρι το 2022. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η κυβέρνηση διέθετε τον απαραίτητο χρόνο, ώστε να αντιμετωπίσει την πανδημία αλλά και να εφαρμόσει το πολιτικό της πρόγραμμα.

Οι πρόωρες εκλογές της Μαδρίτης διαθέτουν ισχυρή πολιτική διάσταση και είναι ιδιαίτερα πολωμένες. Ο Σάντσεθ, έχοντας εξασφαλίσει, μεγάλη εκλογική -ιδεολογικά- νίκη στην Καταλονία και αφού προσπάθησε να κατακτήσει τα δεξιά προπύργια της Μούρθια και της Καστίλης-Λεόν, ήρθε αντιμέτωπος με το ζήτημα της Μαδρίτης. Η προσπάθεια για αποδυνάμωση του Λαϊκού Κόμματος δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Στην πρωτεύουσα η Αγιούσο συσπειρώνει την εμπιστοσύνη των δεξιών ψηφοφόρων, δημιουργώντας μεγάλη πόλωση μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς.

Οι δημοσκοπήσεις εμφανίζουν αρκετά ενισχυμένο το Λαϊκό Κόμμα σε αντίθεση με τους Ciudadanos. Φαίνεται ότι, το κεντροδεξιό κόμμα δεν άντεξε τις πιέσεις που προκάλεσε ο διπολισμός που επέβαλαν οι Σοσιαλιστές. Στην πρόσφατες εκλογές στην Καταλονία έχασε 30 από τους 36 βουλευτές του, ενώ στις τελευταίες εθνικές εκλογές, από τους 56 βουλευτές περιορίστηκε στους 10. Αν η πτώση του επαληθευτεί και στην πρωτεύουσα και συγκεντρώσει ποσοστό κάτω από το 5%, δεν θα περάσει το κατώφλι της Βουλής. Έκπληξη αποτελεί η ενδεχόμενη άνοδος της Μόνικα Γκαρθία με το Mas Madrid, η οποία ενδέχεται να θέσει νέες βάσεις στην κεντρική εθνική πολιτική σκηνή. Πολλοί αναλυτές υποστήριξαν ότι το Λαϊκό Κόμμα πέτυχε τον στόχο του, να απορροφήσει δηλαδή, σημαντικό ποσοστό ψηφοφόρων από τους Ciudadanos. Οι δημοσκοπήσεις δίδουν νίκη της Αγιούσο, με την προϋπόθεση να συνεργαστεί με το ακροδεξιό Vox.

Δύσκολο εκλογικό αγώνα θα έχουν και οι Podemos. Υπάρχει πιθανότητα το κόμμα να μην καταφέρει -ούτε αυτό- να ξεπεράσει το 5%. Οι Σοσιαλιστές, που έλαβαν τη σχετική πλειοψηφία στις τελευταίες περιφερειακές εκλογές αλλά δεν κατόρθωσαν να σχηματίσουν κυβέρνηση, δεν αναμένουν μεγάλη πτώση στα εκλογικά τους ποσοστά, ιδίως αν κερδίσουν μέρος από το εκλογικό σώμα των Podemos.

Τα αποτελέσματα στην Μαδρίτη ενδέχεται να δημιουργήσουν νέες σταθερές σε όλη τη χώρα. Το κομματικό σύστημα της Ισπανίας φαίνεται να μεταβάλλεται. Ο ενισχυμένος διπολισμός δεν αφήνει περιθώρια για πολυκομματικούς συνασπισμούς, καθώς το κέντρο βάρους των ψηφοφόρων επανέρχεται στη διαιρετική τομή Αριστεράς-Δεξιάς. Ο  Σάντσεθ επεδίωκε με την πόλωση να ενισχύσει τους Σοσιαλιστές, όχι όμως, σε μια δύσκολη περίοδο για την χώρα, όπως αυτή, της πανδημίας.

Η Ισπανία, πράγματι, φαινόταν πως «είχε ξορκίσει» το δικομματισμό, ήδη από το 2015. Η ανάδειξη των Podemos και των Ciudadanos, που μαζί είχαν λάβει ποσοστό περίπου 34% στις εκλογές εκείνες, περιόρισε την δύναμη του Λαϊκού Κόμματος και των Σοσιαλιστών και επέβαλε ένα πολυκομματικό σύστημα. Οι υψηλοί δείκτες ανεργίας, η αυξανόμενη οικονομική κρίση και η συντηρητική πολιτική των Δεξιών έφεραν ως αποτέλεσμα τον κατακερματισμό του κομματικού συστήματος και την κυριαρχία των Αριστερών σε 8 από τις 14 περιφέρειες.

Σήμερα, η ενδεχόμενη επαναφορά ενός δικομματισμού κλείνει προς το μέρος των Σοσιαλιστών. Αν ο Σάντσεθ καταφέρει να κυριαρχήσει στον κεντροαριστερό-προοδευτικό χώρο θα καταφέρει να επικρατήσει της Δεξιάς. Από την άλλη πλευρά, το Λαϊκό Κόμμα θα πρέπει να αναθεωρήσει τις σχέσεις του με το Vox, ένα κόμμα αρκετά συντηρητικό που εκφράζει, μεταξύ άλλων, ριζοσπαστικές θέσεις για το μεταναστευτικό ζήτημα και τον καταλονικό εθνικισμό.

Η πτώση των μικρών κομμάτων θα μεταβάλλει τα δεδομένα. Με τα τελευταία εκλογικά αποτελέσματα, θα δημιουργηθεί κενό της τάξεως του 40%. Η πόλωση διακρίνεται μεγάλη. Αν το Λαϊκό Κόμμα συνεργαστεί με το Vox, θα αναθεωρήσει τις θέσεις του για τα σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα της χώρας. Ακόμη, ο Ινγκλέσιας αν αποτύχει να οδηγήσει τους Podemos στην Βουλή των Μαδριλένων, θα δημιουργήσει νέες συνθήκες για τους Σοσιαλιστές. Ο Σάντσεθ θα αποτελέσει το μοναδικό και ισχυρότερο πρόσωπο της ισπανικής Αριστεράς.