Του Γιάννη Χουρμουζιάδη

Εισαγωγή
Στις 24 Φεβρουαρίου 2023, η κυβέρνηση της Κίνας δημοσίευσε την επίσημη θέση της όσον αφορά τη συμπλήρωση ενός χρόνου από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η Κίνα διατηρεί μία αυστηρή ουδετερότητα στον πόλεμο και προσπαθεί να παίξει τον ρόλο του ειρηνοποιού με την δημοσίευση στο υπουργείο Εξωτερικών της, μίας επίσημης θέσης που αποτελείται από 12 σημεία. Το παρόν άρθρο αναλύει και σχολιάζει την τοποθέτηση της Κίνας, τις συνέπειές της αλλά και την αντίδραση των ΗΠΑ.

Η τοποθέτηση της Κίνας
Τα 12 σημεία της κινεζικής πρότασης περιλαμβάνουν κυρίως προτροπές για κατάπαυση του πυρός και την προώθηση συζητήσεων περί ειρήνευσης και διπλωματικής λύσης. Αξιοσημείωτη είναι η έμφαση της Κίνας στον σεβασμό της εθνικής κυριαρχίας όλων των κρατών αλλά και στην εγκατάλειψη της ψυχροπολεμικής νοοτροπίας. Ο σεβασμός της κυριαρχίας των χωρών θεωρητικά βρίσκεται συνεχώς στο κέντρο της εξωτερικής πολιτικής της Κίνας. Ταυτόχρονα η θέση περί εγκατάλειψης της ψυχροπολεμικής νοοτροπίας μπορεί να ερμηνευτεί και ως κριτική της χώρας έναντι της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ και των υπόλοιπων δυτικών χωρών όσον αφορά τον πόλεμο, και πιο συγκεκριμένα ως προς τις μονομερείς κυρώσεις που επέβαλαν στην Ρωσία, ή ακόμη και τον κίνδυνο πυρηνικού ολέθρου μέσω της καταστροφής των πυρηνικών εργοστασίων στην Ουκρανία, θέμα που αναφέρει στην τοποθέτησή της η χώρα.

Οι αντιδράσεις
Οι ΗΠΑ, αλλά και οι αναλυτές στα δυτικά μέσα ενημέρωσης και ειδικά το CNN δεν φάνηκαν να εμπιστεύονται την στάση της Κίνας. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Ζελένσκι αλλά και το CNN μίλησαν για θεωρητική ουδετερότητα της Κίνας. Ο Ζελένσκι υπογράμμισε πως η Κίνα, ενώ διατείνεται πως υποστηρίζει την εθνική κυριαρχία των κρατών, δεν αναφέρει τίποτα ανοιχτά για την κατάκτηση ουκρανικών εδαφών από την Ρωσία. Και οι αναλύσεις στο CNN τόνισαν ότι η Κίνα αποφεύγει να αναγνωρίσει την πραγματική φύση της σύρραξης Ρωσίας και Ουκρανίας καθώς δεν αναφέρεται σε αυτή ως εισβολή. Επιπλέον ο Αμερικανός σύμβουλος εθνικής άμυνας Jake Sullivan σε δήλωσή του ανέφερε πως όλη αυτή η κατάσταση θα είχε τελειώσει αν η Ρωσία έπαιρνε τα στρατεύματά της από την Ουκρανία, και, ως κριτική στην κινέζικη τοποθέτηση, υπενθύμισε πως αυτός ο πόλεμος που ξεκίνησε από τον Πούτιν και όχι εξαιτίας κάποιας ψυχροπολεμικής κίνησης των ΗΠΑ.

Από την άλλη πλευρά, το Ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών ευχαρίστησε την Κίνα για την τοποθέτησή της και τόνισε πως η Μόσχα θέλει να δώσει διπλωματική λύση στο ζήτημα εάν αναγνωριστεί η «νέα εδαφική πραγματικότητα» της Ουκρανίας, γεγονός που αυτή την στιγμή είναι αδύνατο να συμβεί. Παράλληλα, στις 22 Φεβρουαρίου σε συνάντηση του με τον Πούτιν στο Κρεμλίνο, ο κορυφαίος διπλωμάτης της Κίνας, Γουάνγκ Γι σχολίασε πως εκτιμάει την θετική στάση της Ρωσίας για διπλωματική λύση του ζητήματος και επιβεβαίωσε πως οι σινορωσικές σχέσεις, για παράδειγμα στον τομέα του διμερούς εμπορίου θα παραμείνουν ισχυρές.

Η πραγματική κατηγορία έναντι της Κίνας έγκειται στο ότι εξοπλίζει την Ρωσία στις στρατιωτικές της επιχειρήσεις στο ουκρανικό έδαφος. Σε άρθρο του, το CNN αναφέρει πως οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ παρατήρησαν πως η Ρωσία κατά την διάρκεια του πολέμου έχει ζητήσει σε πολλές περιπτώσεις από την Κίνα να της προσφέρει πυρομαχικά και drones, καθώς ο στρατός της κινδυνεύει να μείνει χωρίς αποθέματα. Σε απάντηση αυτού του δημοσιεύματος, η Κίνα αρνήθηκε τις κατηγορίες ως αβάσιμες και δήλωσε πως η χώρα είναι πολύ προσεκτική στην πώληση όπλων και ότι δεν προχωρούν σε πωλήσεις σε εμπόλεμες ζώνες. Παρόλα αυτά οι ΗΠΑ επιμένουν πως κινέζικες εταιρείες συνεχίζουν να πουλάνε στις ρωσικές δυνάμεις εξοπλισμό, όπως κράνη και αλεξίσφαιρα γιλέκα.

Μία από τις ιδιαιτερότητες του Κινεζικού πολιτικοοικονομικού συστήματος είναι πως ο ιδιωτικός τομέας σπανίως βρίσκεται έξω από τον έλεγχο του κράτους. Οι εταιρείες που διαχειρίζεται το Κινεζικό κράτος είναι γνωστές ως State-owned Enterprises (SOE) και σύμφωνα με άρθρο του CNN, βασισμένο σε πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ, μία από αυτές, ονόματι Polygroup, μετέφερε μέσω θυγατρικής της εταιρείας στην Ρωσία κατά την διάρκεια του πολέμου εξαρτήματα για ελικόπτερα και άλλο εξοπλισμό 268 φορές, μεταφέροντας την ευθύνη άμεσα στην Κίνα.
Οι συνέπειες της κινεζικής θέσης για την ίδια και για την Ουκρανία.

Είναι φυσικό, σε καιρό πολέμου, οι ειρηνευτικές δηλώσεις και η προώθηση της ειρήνης να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο για την εξωτερική πολιτική αλλά και για το φαίνεσθαι για μια χώρα όπως η Κίνα που ανταγωνίζεται τις ΗΠΑ. Με τέτοιες δηλώσεις η Κίνα βγαίνει στο προσκήνιο ως μία δύναμη που προωθεί την ειρήνη, ενώ ταυτόχρονα θυμίζει πόσο σημαντικός είναι ο σεβασμός της εθνικής κυριαρχίας των χωρών. Αυτό το τελευταίο βέβαια εάν αυτές οι χώρες δεν θεωρούνται ως ζήτημα εσωτερικής πολιτικής γειτονικής τους χώρας, όπως βλέπουμε στις σχέσεις Κίνας και Ταιβάν και όπως θυμίζει ο Πούτιν για το ανατολικό ρωσόφωνο κομμάτι της Ουκρανίας. Επιπλέον οι φιλικές ή και συμμαχικές σινορωσικές σχέσεις σε μία περίοδο ενεργειακής κρίσης μόνο θετικά αποτελέσματα μπορούν να επιφέρουν για την Κίνα τόσο στο επίπεδο της εσωτερικής της πολιτικής όσο και της εξωτερικής όπως για παράδειγμα η σταθερή συνέχιση του Belt and Road Initiative και ο εμπορικός «πόλεμος» με τις ΗΠΑ.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως, σε τεταμένες περιόδους, το ψυχροπολεμικό κλίμα ενισχύεται. Οι ΗΠΑ πάντοτε θα σπεύδουν για να ασκήσουν κριτική σε οποιαδήποτε κινέζικη τοποθέτηση, ωστόσο αυτό θα μπορούσε να λυθεί εάν οι εμπορικές κινήσεις της Κίνας όσον αφορά τις σχέσεις της με την Ρωσία, ειδικά αυτή την περίοδο, είχαν μεγαλύτερη διαφάνεια. Για παράδειγμα το CNN ανέφερε πως έχει απευθυνθεί στην εταιρεία Polygroup χωρίς καμία ανταπόκριση.

Για να μην χανόμαστε στο ποιος έχει δίκιο ή άδικο, είναι σίγουρο πως η Κίνα στην τοποθέτησή της μπορεί μεν να μιλά περί ειρήνης, διπλωματικής επικοινωνίας και σεβασμού της κυριαρχίας όλων των χωρών, παρόλα αυτά σίγουρα αποτυγχάνει ή δεν θέλει να πετύχει στο να αναγνωρίσει τα έμπρακτα εμπόδια στην επικοινωνία της Ρωσίας και της Ουκρανίας τα οποία έχουν οδηγήσει στον πόλεμο και σε διπλωματικό αδιέξοδο. Είναι αδύνατο για ένα κράτος που είναι ένα από τα πέντε μόνιμα μέλη (P5) του Συμβουλίου Ασφαλείας ,όπως η Κίνα, να προωθεί την ειρήνη χωρίς να κάνει κάτι έμπρακτα για αυτή, και ταυτόχρονα να παραμένει αδιαφανής στις εμπορικές της σχέσεις με την Ρωσία, αναζωπυρώνοντας με αυτόν τον τρόπο το ψυχροπολεμικό περιβάλλον που αναφέρει πως θέλει να καταπολεμήσει. Έτσι, η τοποθέτηση της Κίνας είναι εντελώς επιφανειακή, αντιφατική και ρεαλιστικά δεν θα πετύχει ούτε θα συμβάλει στο να σταματήσουν οι εχθροπραξίες, αφού η χώρα αρνείται να υποδείξει οποιαδήποτε έμπρακτη λύση αλλά και ποιόν θεωρεί ως θύτη και ως θύμα της ρήξης.

Πηγές
https://edition.cnn.com/2023/02/23/china/china-position-political-settlement-ukraine-intl-hnk/index.html

Zelensky shows some openness to China’s cease-fire proposal: ‘The question is what follows the words’

http://np.china-embassy.gov.cn/eng/zgwj/202302/t20230224_11030788.htm
Χρονοδιάγραμμα του πολέμου: https://www.weforum.org/agenda/2023/02/ukraine-war-timeline-one-year/